Jarmark (z niemieckiego Jahrmarkt – targ doroczny) to wydarzenie mające na celu handel. Kiedyś odbywał się zazwyczaj w miejscowościach, które leżały na skrzyżowaniach ważnych szlaków. Najstarszym znanym w Polsce Jarmarkiem Dominikańskim jest ten Gdański. Liczy już sobie ponad 750 lat. Są też inne, w Warszawie, Katowicach, Krakowie i Wrocławiu.
Choroszczański Jarmark w 2023 roku ma numer 34, ale nie jest to 34. Jarmark w Choroszczy. W 1654 roku w Choroszczy pojawili się Dominikanie, którzy do dyspozycji mieli klasztor z 12 celami. W Choroszczy od tamtej pory odbywał się odpust św. Dominika wraz z towarzyszącym mu Jarmarkiem Dominikańskim, który na ulicach Choroszczy gromadził kupców.
W 1832 roku za udział Choroszczan w Powstaniu Listopadowym władze carskie nakazały likwidację klasztoru. Wraz z odejściem Dominikanów zaprzestano organizacji Jarmarków. Historycy szacują, że w tamtym okresie odbyło się maksymalnie 177 lub 178 Jarmarków. Na kolejne Jarmarki Dominikańskie choroszczanie musieli czekać długo.
Współczesny Jarmark Dominikański w Chroszczy odbywa się od początku lat 90. XX wieku. Pierwsza impreza odbyła się 5 sierpnia 1990 roku. Została zorganizowana przez Towarzystwo Przyjaciół Choroszczy oraz Gminny Ośrodek Kultury. Pomysłodawcą i inicjatorem wznowienia wydarzenia był Józef Waczyński, aktualnie prezes Towarzystwa Przyjaciół Choroszczy, wówczas dyrektor GOKu. Jak wspomina początki były trudne. Z samego rana na trenie wydarzenia zastał nieporządek. Plac mieli przygotować pracownicy gminy. By uratować sytuację skrzyknął braci i członków Towarzystwa, z którymi uporządkowali teren przed przybyciem gości.
Na pierwszym Jarmarku scenę stanowiły dwie przyczepy, zaś za schody służyło podstawione krzesło. Występowały lokalne zespoły. W tamtym czasie była to jedna z niewielu imprez tego typu w okolicy. Dziś jest jedną z najbardziej znanych na Podlasiu. Przez ponad 30 lat na scenie wystąpił tacy artyści jak Zbigniew Wodecki, Janusz Laskowski, Izabela Trojanowska, Krzysztof Krawczyk, Piotr Szczepanik, Szymon Wydra, Wilki, Papa D, Odział Zamknięty. Pewien przełom w wydarzeniu nastąpił w 2001 roku. Wówczas na wydarzeniu pierwszy raz pojawiła się profesjonalna scena z nagłośnieniem. Tego rodzaju infrastruktura pozostała do dziś. Jarmark odbywał się w pierwszą lub drugą niedzielę sierpnia. Powiązany jest z odpustem Św. Dominika, który obchodzony jest w choroszczańskiej Parafii.
Jarmark Dominikański w Choroszczy na przestrzeni lat miał miał różne stałe elementy, które były charakterystyczne dla tej imprezy. Od 1990 roku dzięki gościnie Muzeum Wnętrz Pałacowych wydarzenie odbywa się na terenie parku. Wyjątkiem był rok 2020, w którym odbył się tak zwany Jarmark pandemiczny (bez nadanego numeru). Wówczas w parku wystąpiły jedynie Klepaczanki, których koncert transmitowany był na żywo. Zespół Klepaczanki to kolejny stały punkt wydarzenia. Występował on na każdym Jarmarku Dominikańskim od pierwszego w 1990 do 2021 roku. Elementami tworzącymi wydarzenie przez wiele lat była obecność wesołego miasteczka, w którym bawili się uczestnicy imprezy. Pewną tradycją stał się też przyjazd zabytkowych pojazdów z Klubu Moto-Retro, które latami gościły na imprezie ciesząc się dużą popularnością. Częstym zwieńczeniem wydarzenia był pokaz sztucznych ogni. W pierwszej dekadzie XXI wieku zaczęła przy wydarzeniu pracować choroszczańska artystka Monika Tekielska-Chmielewska, która tworzyła plakaty na imprezy. Spod jej ręki wszyły plakaty do 14 Jarmarków (ostatni w 2021 roku). Jest ona też autorką koncepcji znaku rozpoznawczego Jarmarku tj. napisu otoczonego wieńcem, który używany jest od 2017 roku.
Jarmark Dominikański zaczynał jako lokalny festyn, by z biegiem lat stać się wielką imprezą rozpoznawalną w całym regionie. Odpowiadali za nią kolejno dyrektorzy choroszczańskiej instytucji kultury: Józef Waczyński, Małgorzata Borowska, Ewa Bobrowska, Sławomir Halicki, Tomasz Matuszkiewicz, Romuald Ożlański, Przemysław Waczyński oraz pełniący obowiązki dyrektora Wojciech Jastrzębski. Aktualnie odpowiedzialność ta leży na barkach Izabeli Dąbrowskiej.
Jak często bywa z wydarzeniami cyklicznymi mają one lepsze i gorsze okresy. Przez pierwsze lata na jarmarkowej scenie występowały lokalne zespoły między innymi Narwianki, Kleparzanki, Junior, Holiday. Zapraszana była też gwiazda znana szerszej publiczności. Jarmarki kończyły się nocną potańcówką i niestety często bójkami. Przełomem było wprowadzenie przez dyrektora Tomasza Matuszkiewicza zwyczaju kończenia wydarzenia koncertem gwiazdy. W ten sposób wydarzenie upodobniło się do imprez organizowanych w większych ośrodkach miejskich. Występy artystów kończyły się wcześniej, ale niebezpiecznych i agresywnych sytuacji było o wiele mniej. W 2015 roku organizatorzy w odpowiedzi na prośby choroszczan zorganizowali zabawę taneczną po koncercie gwiazdy. Skończyło się jak w dawnych latach – bójką i koniecznością interwencji policji.
Z upływem lat wydarzeń tego typu było coraz więcej. Jarmark Dominikański w Choroszczy przybierał formę festynu. Na stoiskach pojawiało się coraz więcej artykułów z Chin, a mniej artystów i twórców ludowych. Choroszczański Jarmark coraz mniej się wyróżniał na tle dziesiątek imprez organizowanych w Powiecie Białostockim i Województwie Podlaskim. Pod koniec drugiej dekady XXI wieku organizatorzy by wyróżnić wydarzenie postanowili nadać mu dużo charakteru ludowego na kształt Jarmarku Jagiellońskiego w Lublinie lub w Jarmarku w Kazimierzu. Strefę handlu podzielono na rękodzielników i innych, tak by twórcy ludowi byli wyeksponowani i zauważalni w pierwszej kolejności. Na stoiskach odbywała się prezentacja artystów ludowych, zaś alejki przemierzały zespoły z muzyką ludową i tradycyjną. Na scenie przed gwiazdą pojawiać się miał uznany zespół ludowy. Założono stronę wydarzenia jarmark.choroszcz.pl oraz profil na FB. Przestano do promocji używać hasła „Impreza pełna lata!”. Pierwsze próby takiej formuły odbyły się w 2018 roku. W pełnym kształcie wedle założeń takie w wydarzenie odbyło się w 2019 roku, po czym zebrało bardzo dużo dobrych opinii w mediach i od uczestników.
Rok 2020 był rokiem wyjątkowym dla wszystkich imprez. Z powodu pandemii Jarmark Dominikański pierwszy raz od 30 lat nie odbył się w znanej do tej pory formule. W zaistniałej sytuacji Burmistrz Choroszczy zezwolił na nieorganizowanie Jarmarku. By nie przerywać ciągłości wydarzenia zespół choroszczańskiego centrum kultury i sportu opracował nową formułę, która mogła odbyć się w pandemii. Zamiast jednodniowej imprezy odbył się tydzień warsztatów związanych z tradycją. Uczestnicy mogli wziąć udział w zajęciach z tańca, gotowania, lepienia z gliny, wikliniarskich i tanecznych. Wszystko były relacjonowane na żywo przez internet.
Po pandemii Jarmark wrócił do parku. Część wypracowanych założeń została utrzymana. Na imprezie znów pojawili się liczni artyści ludowi, wytwórcy jedzenia tradycyjnego, organizacje i instytucje oraz wielu innych. Gwiazdą był Szymon Wydra z Carpe Diem.
W 2022 roku 33. Jarmark łączył ze sobą elementy sportowe i muzyczne, co nie jest nowością w historii tej imprezy. Na scenie zobaczyć było można bokserów, piłkarzy Jagiellonii, fenomenalny projekt Alicji Grabowskiej pt. „Białostocki Project” oraz koncert gwiazdy zespołu Poparzeni Kawą Trzy.
W tym roku będzie podobnie, cały plan 34. Jarmarku Dominikańskiego znajduje się TUTAJ. Alejki parkowe zapełnią się wystawcami, a mieszkańcy znów będą mogli się spotkać podczas największej imprezy w organizowanej w Choroszczy. Gwiazdą tegorocznego Jarmarku będzie zespół De Mono!
Gwiazdy Jarmarku Dominikańskiego w Choroszczy:
1993 – Janusz Laskowski
1994 – The Pioruners
1995 – Trzeci oddech kaczuchy
1996 – Kabaret PAKA
1997 – Zbigniew Wodecki
1998 – Orkiestra Świętego Mikołaja
1999 – Andrzej Rybiński
2000 – Michał Gielniak
2001 – Krystyna Prońko
2002 – Halina Frąckowiak
2003 – Roberto Zucaro
2004 – Piotr Szczepanik
2005 – Czerwone Gitary
2006 – Izabela Trojanowska
2007 – Krzysztof Krawczyk
2008 – Turnioki
2009 – Trebunie-Tutki
2010 – Brathanki
2011 – Beltaine
2012 – Don Vasyl
2013 – Papa D
2014 – Marcin Siegieńczuk
2015 – Golden Life
2016 – Oddział Zamknięty
2017 – Róże Europy
2018 – Wilki
2019 – Chłopcy z Placu Broni
2020 – Miss God, Batareja (jarmark pandemiczny)
2021 – Szymon Wydra
2022 – Poparzeni Kawą Trzy
2023 – De Mono
Opracowane na podstawie rozmów z Józefem Waczyńskim i na podstawie jego artykułu pt. „Jak to z Jarmarkiem Dominikańskim bywało…”, informacji o jarmarku zawartej na stronie imprezy, Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury oraz wspomnień organizatorów. Fot. nad artykułem: II Jarmark Dominikański (1991)
Znak imprezy nad Wejściem do Centrum Kultury i Sportu w Choroszczy
