„Dzień Podchorążego obchodzimy na pamiątkę akcji dokonanej przez podoficerów Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie 29 listopada 1830 roku pod dowództwem podporucznika Piotra Wysockiego. Zainicjowali oni powstańczy atak na Belweder, który był wówczas siedzibą rosyjskiego dowódcy Armii Polskiej wielkiego księcia Konstantego Pawłowicza Romanowa. Wkrótce insurekcja przekształciła się w regularną wojnę polsko rosyjską trwającą prawie 11 miesięcy. Bitwy powstania listopadowego rozegrały się również w naszym regionie, między innymi pod Tykocinem i Złotorią (21 maja 1831 r.) oraz pod Kołodnem (7 lipca 1831).
Na Podlasiu w maju 1831 roku nad rzeką Narew doszło do decydujących bojów wojny polsko rosyjskiej. Wiązało się to z planem zaczepnym armii polskiej (dowodzonej przez generała Jana Skrzyneckiego) – wyprawą na gwardie carskie. Armia polska dowodzona przez gen. Jana Skrzyneckiego, liczącą około 40 tysięcy żołnierzy, maszerowała 2 kolumnami. 20 maja polski III korpus jazdy i 2 dywizję piechoty skierowano przez Króle i Leśniki na Złotorię a 1 i 3 DP przez Zawady na Tykocin. W tym czasie wielki książę Michał stacjonował z gwardiami w Łopuchowie, zaś w Mężeninie pozostała straż tylna dla osłony rosyjskich taborów
Bitwa pod Tykocinem
Kulminacja walk z wojskami rosyjskimi nastąpiła 21 maja 1831 roku. Wojskiem polskim atakującym gwardię w Tykocinie dowodził generał Ignacy Prądzyński, któremu w tym pomagał świeżo z Francji przybyły pułkownik Langermann, (uwieczniony na obrazie Dulaca). Wojskami rosyjskimi dowodził Iwan Dybicz, którego wspomagały oddziały finlandzkie. Tylne straże gwardii broniły swego odwrotu na terenie miasta i mostów nad rzeką Narew i jej odnogami. Gwardia rosyjska nie odważyła się podjąć walnej bitwy i wycofała się przez Tykocin za rzekę Narew. Bitwa o Tykocin zakończyła się zwycięstwem wojsk polskich.
Majowa potyczka pod Złotorią
21 maja doszło do starcia straży tylnej z nacierającymi wojskami polskimi pod Rutkami. Następnie awangarda polskiego korpusu jazdy dotarła do mostu w Złotorii, spychając rosyjski pułk kirasjerów z zachodniego brzegu Narwi. Doszło tam do pojedynku artylerii polskiej (4 baterii artylerii lekkokonnej) z rosyjską artylerią gwardii. Wykonując rozkazy Józef Bem (wówczas podpułkownik, późniejszy generał) wydzielił z podległego mu składu pluton artylerii por. Rupniewskiego, który ustawił na środku drogi wiodącej do mostu i rozpoczął ogień na Złotorię. Będący przy plutonie J. Bem dawał osobisty przykład opanowania i niezwykłej odwagi, co się udzielało żołnierzom i pozwoliło im wytrwać na stanowiskach ogniowych. Materialnym świadectwem walk pod Złotorią jest znaleziony tam przez Wacława Roszkowskiego (na polu za mostem) orzeł z ładownicy żołnierza polskiego, który znajduje się w zbiorach znanego kolekcjonera i regionalisty Jana Adamskiego.
Mało znanym faktem jest informacja, że w Żółtkach znajduje się się pomnik poległych żołnierzy rosyjskich w potyczce pod Złotorią w maju 1831 roku podczas powstania listopadowego. Pomnik postawiony w 1855 roku upamiętniał pochowanego tu (11 maja 1831 roku według kalendarza juliańskiego) porucznika Karola Kridieniera i żołnierzy siemionowskiego pułku lejbgwardii. Pomnik stanowił kamienny cokół, na którym osadzono żeliwny odlew w kształcie ostrosłupa zwieńczony kulą. Otoczenie pomnika stanowiły 4 lufy armatnie połączone kutym łańcuchem. Od szosy Białystok – Warszawa wiodła droga do pomnika, o długości kilkudziesięciu metrów.
Po wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku wspomniany pomnik został rozebrany. Jego zasadnicza część tj. cokół kamienny z żeliwnym odlewem została przeniesiona na drugą stronę szosy i usytuowana obok posesji p. Maliszewskich. W miejsce kuli osadzono figurę Matki Bożej. Natomiast metalowe łańcuchy z lufami armatnimi przeniesiono na rynek choroszczański jako otoczenie Pomnika Niepodległości, postawionego w 1934 roku.
Towarzystwo Przyjaciół Choroszczy w kwietniu 2021 roku zwróciło się do władz samorządowych gminy Choroszcz o upamiętnienie walk pod Złotorią.
Prośba TPCh spotkała się z życzliwym przyjęciem przez Burmistrza Choroszczy Roberta Wardzińskiego. W Dzień Podchorążego (29 listopada 2021 r.) w Złotorii (przy Szkole Podstawowej) został odsłonięty i poświęcony obelisk upamiętniający potyczkę 4. baterii lekkokonnej Józefa Bema z artylerią carskiej gwardii.”
Fot. Archiwum TPCh, Wikipedia
Źródło: Towarzystwo Przyjaciół Choroszczy
obraz: Wzięcie Arsenału – obraz olejny Marcina Zaleskiego namalowany na płótnie w 1831
